De meeste mensen die ik begeleid hebben, bewust of onbewust, de wens om een betere versie van zichzelf te worden en zo meer geluk te ervaren. Ze willen iemand worden die geen fouten maakt, die alles wat hij leert direct toepast, zelden of nooit meer boos uit valt, geen depressieve gevoelens heeft, zich nooit meer nutteloos voelt, geen stress ervaart, zich niet gek laat maken, etcetera. Kortom, ze willen zichzelf veranderen in een heilige.
En natuurlijk, op het moment dat ik dat benoem dan glimlacht iedereen, zo van: tja, ik weet ook wel dat dat niet kan of dat dat niet hoeft…, maar onbewust bestaat die wens wel, bij vrijwel iedereen. En vanuit deze onbewuste wens verzetten we ons tegen delen of eigenschappen van onszelf. Vaak krijgen we hierbij ‘hulp’ van een stevige, innerlijke criticus, die dingen tegen ons zegt die we van een ander niet zouden pikken. Een stem die zegt dat wat je doet niet goed is, dat het veel beter kan en die jou voortdurend vergelijkt met anderen. Deze strenge, harde stem biedt over het algemeen weinig ruimte voor fouten of experimenten en werkt eerder beklemmend dan uitnodigend tot verandering. Zo raken we in feite van de regen in de drup.
Als deze strenge, harde manier niet werk, wat dan wel?
De bekende boeddhistische leraar Thich Nhat Hanh pleit voor een zachte weg en zegt hierover: ‘Als er lijden opkomt, dien je je houding ertoe te veranderen. Ren er niet voor weg. Blijf erbij en verwelkom het, of het nu woede is, frustratie of een verlangen dat nog niet bevredigd is. Wees bereid om er ‘hallo’ tegen te zeggen, om het teder te omarmen en ermee te leven.’
Verandering begint bij het loslaten van je verzet, met je te ontspannen en dat wat je graag anders zou zien met mildheid en compassie tegemoet te treden. Compassie is het vermogen om moeilijke en stressvolle ervaringen onder ogen te zien, terwijl je ook de moed en de bereidheid hebt daar wat aan te doen. Compassie is een algemeen menselijke kwaliteit van het hart die bij ieder van ons in aanleg aanwezig is, maar die vaak om allerlei redenen niet tot bloei is gekomen. Met het oefenen van compassie ontwikkel en verdiep je deze kwaliteit en leer je om ’te zijn met’ een pijnlijke of moeilijke ervaring en te zoeken naar een liefdevol antwoord. Het oefenen van compassie helpt je om met meer liefde en zorg met jezelf om te gaan, je innerlijke criticus te erkennen maar ook in de juiste proporties te zien en je je er niet door te laten leiden. Je wordt minder streng naar jezelf en zo ontstaat er ruimte voor verandering. Dit wil overigens niet zeggen dat je alles wat er in je is maar klakkeloos moet goedkeuren of dat je je kritische stem verliest. Er zijn veel dingen niet oké. Als je jaloers bent, boos, jezelf zielig vindt, te egoïstisch bezig bent met jezelf, geen oog hebt voor de ander, anderen vergeet of verwaarloost. Noem maar op, bij iedereen is wel zo’n lijstje vast te stellen van zaken die echt niet goed zijn. Maar het mooie van erkenning, mildheid en begrip voor deze zaken opbrengen en werkelijk zien hoe ze in je leven, is dat het helderheid schept. Je kunt pas gaan begrijpen waarom je zo lelijk doet als je het om te beginnen aanvaardt en erkent. En als je het begrijpt kan je vaak zien dat onder die nare kant iets anders verborgen zit, bijvoorbeeld onder egoïsme zit levenskracht, onder jaloezie zit grote liefde en zorg, onder boosheid zit verdriet, onder geen oog hebben voor de ander zit zelfverwaarlozing en hatelijkheid naar jezelf. Alleen wanneer je dat onder ogen ziet kun je ook iets veranderen, anders blijft veranderen alleen maar onderdrukken.
De weg van ontspannen, toelaten en compassie noem ik daarom ook wel de zachte weg van veranderen. Een weg die, in tegenstelling tot wat je misschien zou verwachten, vaak effectiever is dan de harde weg. De meeste van ons kennen de harde weg maar al te goed. Maar hoe bekend ben jij met die zachte weg?
Ter reflectie een paar vragen.
Heb jij dingen in jezelf waar je niet zo blij mee bent?
Hoe ga je hier doorgaans mee om? Kwalificeer je dit als hard en streng, neutraal of zacht en compassievol?
En voor degenen die vooral hard en streng tegen zichzelf zijn:
Hoe zou het zijn om dat waar je niet zo blij mee bent te verwelkomen en te omarmen? Wat zou er dan gebeuren?
