Vorige keer schreef ik over waarom het zo moeilijk is om gelukkig te zijn en heb ik je meegenomen naar de oorsprong van ons menselijke brein. Deze keer wil ik je vertellen over de vier alomheersende mythes rondom geluk, die Russ Harris beschrijft in zijn boek De valstrik van het geluk. Deze mythes kunnen ons, je raadt het al, behoorlijk in de war brengen.
Mythes rond geluk 1. Geluk is voor alle mensen de natuurlijke staat van zijn
‘Hoe lopen bijna alle sprookjes af? ‘….en ze leefden nog lang en gelukkig.’ En niet alleen sprookjes lopen goed af. Ook heel veel films, boeken en televisieseries. Het goede wint van het kwade, de held verslaat de slechterik en de liefde overwint alles. Dat we zo dol zijn op happy endings komt doordat onze cultuur gebaseerd is op het idee dat het leven er zo uit hoort te zien: een en al blijheid, vrede en een lang en gelukkig leven.
De realiteit is meestal anders. De meeste mensen krijgen in hun leven wel een keer of meer te maken met ellende zoals eenzaamheid, echtscheiding, werkstress, midflifecrisis, relatieproblemen, vooroordelen, sociaal isolement, problemen met zingeving of doelbepaling, enzovoort. Voortdurend geluk in de vorm van alleen maar blijheid en pret blijkt vaak een illusie. Gek genoeg denken de meeste mensen echter dat iedereen gelukkig is, behalve zijzelf. En dit idee zorgt nu juist voor nog meer ongeluk.
Mythes rond geluk 2. Als je niet gelukkig bent is er iets mis met je
Uit mythe 1 volgt automatisch dat in onze cultuur psychisch leed niet normaal is. Het wordt gezien als een ziekte of zwakte, als het effect van een geest die niet helemaal goed werkt. Het gevolg is dat we iedere keer wanneer we pijnlijke gedachten of gevoelens ervaren – iets wat onvermijdelijk is – we onszelf bekritiseren als dom of zwak. Een reactie die wederom niet echt behulpzaam is om geluk te ervaren.
Mythes rond geluk 3. Om een beter leven te creëren moeten we af van negatieve gevoelens
We leven in een individualistische samenleving die sterk gericht is op het vinden van geluk. We krijgen voorgespiegeld dat we negatieve gevoelens uit de weg moeten ruimen en positieve gevoelens moeten verzamelen. Dat lijkt op het eerste oog een logische theorie, maar ze houdt geen rekening met het feit dat de dingen waar we in ons leven in het algemeen de meeste waarde aan hechten vaak een heel scala aan gevoelens met zich meebrengen, die plezierig maar ook onplezierig kunnen zijn. Zo zul je in een langdurige, intieme relatie heerlijke gevoelens als liefde en vreugde beleven maar het is onvermijdelijk dat je ook teleurstelling en frustratie zult ervaren. De ideale levensgezel bestaat immers niet en er zullen ook altijd momenten zijn van botsende belangen. En de realiteit leert dat dit eigenlijk voor vrijwel ieder zinvol project waaraan we beginnen geldt.
Wanneer je gelooft in mythe 3 creëer je voor jezelf een groot probleem.
Mythes rond geluk 4. Eigenlijk moet je controle hebben over alles wat je denkt en voelt
Heel veel zelfhulpprogramma’s zijn gebaseerd op deze mythe. Ze beloven je dat je geluk zult vinden wanneer je je negatieve gedachten en beelden transformeert tot positieve gedachten en beelden. Was het maar zo eenvoudig. Misschien heb jij ook al talloze keren geprobeerd om positiever over de dingen te denken? En lukte het? Hoogstwaarschijnlijk ontdekte je steeds weer dat de negatieve gedachten gewoon terugkwamen, hoe hard je ook je best deed. En hetzelfde geldt voor pijnlijke gevoelens. Ook die kun je negeren of vervangen door prettige, maar ze komen toch steeds weer terug.
Het is nu eenmaal de realiteit dat we veel minder controle hebben over onze gedachten en gevoelens dan we zouden willen. We hebben er wel enige controle over maar veel minder dan de ‘deskundigen’ ons voorspiegelen.
Deze vier krachtige mythen vormen met elkaar een immense valkuil voor werkelijk geluk. Ze zorgen ervoor dat we terechtkomen in een strijd tegen onze menselijke natuur die we nooit kunnen winnen. Ze gaan er namelijk vanuit dat we onze menselijke natuur geheel onder controle zouden kunnen hebben of krijgen en dat is echt een illusie. De illusie van controle waarmee onze cultuur inmiddels is doordrenkt.
Maar als controle niet altijd haalbaar is, wat moet ik dan, denk je misschien.
De eerste stap bestaat eruit dat je meer bewust wordt van jezelf. Dat je in de gaten krijgt op welke momenten jij verstrikt bent in een van de mythes. Dat je onbevangen naar jezelf kijkt en zicht krijgt op de manier waarop jij dagelijks probeert te ontsnappen aan onplezierige gedachten of gevoelens en wat voor gevolgen dat heeft. Dat je je eigen controlestrategieën gaat ontdekken en herkennen.
Om je meer bewust te worden van jezelf is het belangrijk om regelmatig te vertragen en stil te worden. Om je los te maken uit de waan van de dag en je aandacht naar binnen te richten en op te merken wat er in jou gaande is. Zo’n moment van stil staan noem ik een focusmoment.
Met een focusmoment zet je een stap opzij en doorbreek je het vaste stramien van alsmaar doorgaan en automatisch reageren. Een focusmoment helpt je om jezelf beter te leren kennen en je eigen valkuilen te herkennen en te vermijden.
Ik help je graag op weg.
